Wszyscy Wierni Zmarli – Dzień Zaduszny
2 listopada
Kościół wspomina dzisiaj w liturgii wszystkich wierzących w Chrystusa, którzy odeszli już z tego świata, a teraz przebywają w czyśćcu. Przekonanie o istnieniu czyśćca jest jednym z dogmatów naszej wiary.
Obchód Dnia Zadusznego zainicjował w 998 roku św. Odylon – czwarty opat klasztoru benedyktyńskiego w Cluny (Francja). Praktykę tę początkowo przyjęły klasztory benedyktyńskie, ale wkrótce za ich przykładem poszły także inne zakony i diecezje. W XIII w. święto rozpowszechniło się na cały Kościół Zachodni. W wieku XIV zaczęto urządzać procesję na cmentarz do czterech stacji. Piąta stacja odbywała się już w kościele, po powrocie procesji z cmentarza. Przy stacjach odmawiano modlitwy za zmarłych i śpiewano pieśni żałobne. W Polsce tradycja Dnia Zadusznego zaczęła się tworzyć już w XII w., a z końcem wieku XV była znana w całym kraju.
Zgodnie z Konstytucją Apostolską z dnia 10.08.1915 roku, każdy kapłan może dzisiaj odprawić trzy Msze św.: jedną według własnej intencji, drugą w intencji wszystkich wiernych zmarłych oraz trzecią według intencji Ojca Świętego.
Czytania Liturgii słowa
I czytanie * Hi 19, 1. 23-27a
Nadzieja Hioba
Hiob powiedział: "Któż zdoła utrwalić me słowa, potrafi je w księdze umieścić? Żelaznym rylcem, diamentem, na skale je wyryć na wieki? Lecz ja wiem: Wybawca mój żyje, na ziemi wystąpi jako ostatni. Potem me szczątki skórą odzieje, i oczyma ciała będę widział Boga. To właśnie ja Go zobaczę".
Psalm responsoryjny * Ps 27, 1. 4. 7-9. 13-14
W krainie życia ujrzę dobroć Boga
Pan moim światłem i zbawieniem moim, *
kogo miałbym się lękać?
Pan obrońcą mego życia *
przed kim miałbym czuć trwogę?
O jedno tylko proszę Pana, o to zabiegam, †
żebym mógł zawsze przebywać w jego domu, *
przez wszystkie dni życia,
abym kosztował słodyczy Pana, *
stale się radował Jego świątynią.
Usłysz, o Panie, kiedy głośno wołam, *
zmiłuj się nade mną i wysłuchaj mnie.
Będę szukał oblicza Twego, Panie. *
Nie zakrywaj przede mną swojej twarzy.
Wierzę, że będę oglądał dobra Pana *
w krainie żyjących.
Oczekuj Pana, bądź mężny, *
nabierz odwagi i oczekuj Pana.
II czytanie * 1 Kor 15, 20-24a. 25-28
W Chrystusie wszyscy będą ożywieni
Bracia: Chrystus zmartwychwstał jako pierwszy spośród tych, co pomarli. Ponieważ bowiem przez człowieka przyszła śmierć, przez człowieka też dokona się zmartwychwstanie. Jak w Adamie wszyscy umierają, tak też w Chrystusie wszyscy będą ożywieni, lecz każdy według własnej kolejności: Chrystus jako pierwszy, potem ci, co należą do Chrystusa, w czasie Jego przyjścia. Wreszcie nastąpi koniec, gdy przekaże królowanie Bogu i Ojcu. Trzeba bowiem, ażeby królował, aż położy wszystkich nieprzyjaciół pod swoje stopy. Jako ostatni wróg, zostanie pokonana śmierć. Wszystko bowiem rzucił pod Jego stopy.
Kiedy się mówi, że wszystko jest poddane, znaczy to, że z wyjątkiem Tego, który Mu wszystko poddał. A gdy już wszystko zostanie Mu poddane, wtedy i sam Syn zostanie poddany Temu, który Synowi poddał wszystko, aby Bóg był wszystkim we wszystkich.
Aklamacja przed Ewangelią * Ap 1, 5-6
Jezus Chrystus jest pierworodnym spośród umarłych,
Jemu chwała i moc na wieki wieków. Amen.
Ewangelia * Łk 23, 44-46. 50. 52-53; 24, 1-6a
Śmierć i zmartwychwstanie Chrystusa
Było już około godziny szóstej i mrok ogarnął całą ziemię aż do godziny dziewiątej. Słońce się zaćmiło i zasłona przybytku rozdarła się przez środek. Wtedy Jezus zawołał donośnym głosem: "Ojcze, w Twoje ręce powierzam ducha mojego". Po tych słowach wyzionął ducha.
Był tam człowiek dobry i sprawiedliwy, imieniem Józef, członek Wysokiej Rady. On to udał się do Piłata i poprosił o Ciało Jezusa. Zdjął Je z krzyża, owinął w płótno i złożył w grobie, wykutym w skale, w którym nikt jeszcze nie był pochowany.
W pierwszy dzień tygodnia niewiasty poszły skoro świt do grobu, niosąc przygotowane wonności. Kamień od grobu zastały odsunięty. A skoro weszły, nie znalazły ciała Pana Jezusa. Gdy wobec tego były bezradne, nagle stanęło przed nimi dwóch mężów w lśniących szatach. Przestraszone, pochyliły twarze ku ziemi, lecz tamci rzekli do nich: "Dlaczego szukacie żyjącego wśród umarłych? Nie ma Go tutaj; zmartwychwstał".
Modlitwy mszalne
Kolekta
Wszechmogący Boże, wysłuchaj nasze modlitwy, które zanosimy z wiarą w Twojego Syna zmartwychwstałego, † i umocnij naszą nadzieję, * że razem z Twoimi wiernymi zmarłymi wszyscy zmartwychwstaniemy. Przez naszego Pana Jezusa Chrystusa, Twojego Syna, † który z Tobą żyje i króluje w jedności Ducha Świętego, * Bóg, przez wszystkie wieki wieków. Amen.
Modlitwa nad darami
Panie, nasz Boże, daj się przebłagać naszymi darami, † które przemienione w wielki Sakrament miłości łączą nas z Twoim Synem, * i przyjmij Twoich wiernych zmarłych do chwały swojego Królestwa. Przez Chrystusa, Pana naszego. Amen.
Prefacje o zmarłych (nr 86-90)
Modlitwa po Komunii
Boże, nasz Ojcze, spraw, aby wszyscy wierni zmarli, za których złożyliśmy paschalną Ofiarę, * mieli udział w Twojej światłości i pokoju. Przez Chrystusa, Pana naszego. Amen.
Czytania Liturgii słowa
I czytanie * Dn 12, 1-3
Zmartwychwstanie w czasach ostatecznych
Ja, Daniel, płakałem i usłyszałem to słowo Pańskie: "W owych czasach wystąpi Michał, wielki książę, który jest opiekunem dzieci twojego narodu. Wtedy nastąpi okres ucisku, jakiego nie było, odkąd narody powstały, aż do chwili obecnej. W tym czasie naród twój dostąpi zbawienia, każdy, kto się okaże zapisany w księdze. Wielu zaś, co posnęli w prochu ziemi, zbudzi się: jedni do wiecznego życia, drudzy ku hańbie, ku wiecznej odrazie. Mądrzy będą świecić jak blask sklepienia, a ci, którzy nauczyli wielu sprawiedliwości, jak gwiazdy przez wieki i na zawsze".
Psalm responsoryjny * Ps 42, 2-3. 5; Ps 43, 3-4
Boga żywego pragnie moja dusza
Jak łania pragnie wody ze strumienia, *
tak dusza moja pragnie Ciebie, Boże.
Dusza moja Boga pragnie, Boga żywego, *
kiedyż więc przyjdę i ujrzę oblicze Boże?
Rozpływa się we mnie moja dusza, *
gdy wspominam, jak z tłumem kroczyłem do Bożego domu.
W świątecznym orszaku, *
wśród radości i chwały.
Ześlij światłość i wierność swoją, *
niech one mnie wiodą.
Niech mnie zaprowadzą na Twą górę świętą *
i do Twoich przybytków.
I przystąpię do ołtarza Bożego, *
do Boga, który jest moim weselem i radością.
I będę Cię chwalił przy dźwiękach lutni, *
Boże mój, Boże.
II czytanie * Rz 6, 3-9
Jeżeli umarliśmy z Chrystusem, z Nim również żyć będziemy
Bracia: Czyż nie wiadomo wam, że my wszyscy, którzyśmy otrzymali chrzest zanurzający w Chrystusa Jezusa, zostaliśmy zanurzeni w Jego śmierć? Przyjmując więc chrzest zanurzający nas w śmierć, zostaliśmy razem z Nim pogrzebani po to, abyśmy i my wkroczyli w nowe życie, jak Chrystus powstał z martwych dzięki chwale Ojca. Jeżeli bowiem przez śmierć, podobną do Jego śmierci, zostaliśmy z Nim złączeni w jedno, to tak samo będziemy z Nim złączeni w jedno przez podobne zmartwychwstanie.
To wiedzcie, że dla zniszczenia grzesznego ciała dawny nasz człowiek został razem z Nim ukrzyżowany po to, byśmy już więcej nie byli w niewoli grzechu. Kto bowiem umarł, stał się wolny od grzechu. Otóż, jeżeli umarliśmy razem z Chrystusem, wierzymy, że z Nim również żyć będziemy, wiedząc, że Chrystus powstawszy z martwych już więcej nie umiera, śmierć nad Nim nie ma już władzy.
Aklamacja przed Ewangelią * J 3, 16
Tak Bóg umiłował świat,
że dał swojego Syna Jednorodzonego;
każdy, kto w Niego wierzy, ma życie wieczne.
Ewangelia * J 11, 32-45
Wskrzeszenie Łazarza
Gdy Maria, siostra Łazarza, przyszła do miejsca, gdzie był Jezus, ujrzawszy Go upadła mu do nóg i rzekła do Niego: "Panie, gdybyś tu był, mój brat by nie umarł".
Gdy więc Jezus ujrzał, jak płakała ona i Żydzi, którzy razem z nią przyszli, wzruszył się w duchu, rozrzewnił i zapytał: "Gdzie go położyliście?" Odpowiedzieli mu: "Panie, chodź i zobacz". Jezus zapłakał. A Żydzi rzekli: "Oto jak go kochał!" Niektórzy z nich powiedzieli: "Czy Ten, który otworzył oczy niewidomemu, nie mógł sprawić, by on nie umarł?"
A Jezus ponownie okazując głębokie wzruszenie przyszedł do grobu. Była to pieczara, a na niej spoczywał kamień. Jezus rzekł: "Usuńcie kamień". Siostra zmarłego, Marta, rzekła do Niego: "Panie, już cuchnie. Leży bowiem od czterech dni w grobie". Jezus rzekł do niej: "Czyż nie powiedziałem ci, że jeśli uwierzysz, ujrzysz chwałę Bożą?"
Usunięto więc kamień. Jezus wzniósł oczy do góry i rzekł: "Ojcze, dziękuję Ci, żeś Mnie wysłuchał. Ja wiedziałem, że Mnie zawsze wysłuchujesz. Ale ze względu na otaczający Mnie lud to powiedziałem, aby uwierzyli, żeś Ty Mnie posłał". To powiedziawszy, zawołał donośnym głosem: "Łazarzu, wyjdź na zewnątrz!" I wyszedł umarły, mając nogi i ręce powiązane opaskami, a twarz jego była zawinięta chustą. Rzekł do nich Jezus: "Rozwiążcie go i pozwólcie mu chodzić". Wielu więc spośród Żydów przybyłych do Marii ujrzawszy to, czego Jezus dokonał, uwierzyło w Niego.
Modlitwy mszalne
Kolekta
Boże, chwało wiernych i życie sprawiedliwych, Twój Syn nas odkupił przez swoją śmierć i zmartwychwstanie, † zmiłuj się nad wszystkimi wiernymi zmarłymi, którzy wyznawali wiarę w nasze zmartwychwstanie, * i daj im udział w radości życia wiecznego. Przez naszego Pana Jezusa Chrystusa, Twojego Syna, † który z Tobą żyje i króluje w jedności Ducha Świętego, * Bóg, przez wszystkie wieki wieków. Amen.
Modlitwa nad darami
Wszechmogący i miłosierny Boże, Ty przez sakrament chrztu oczyściłeś wiernych zmarłych z grzechu pierworodnego; † obmyj ich z własnych grzechów w Krwi Chrystusa, którą składamy w eucharystycznej Ofierze, * i obdarz ich pełnym przebaczeniem. Przez Chrystusa, Pana naszego. Amen.
Prefacje o zmarłych (nr 86-90)
Modlitwa po Komunii
Panie, nasz Boże, przyjęliśmy Sakrament Twojego Syna, który za nas umarł i zmartwychwstał w chwale, † pokornie Cię błagamy, aby wszyscy wierni zmarli, oczyszczeni przez paschalną Ofiarę, * mogli uczestniczyć w chwale przyszłego zmartwychwstania. Przez Chrystusa, Pana naszego. Amen.
Czytania Liturgii słowa
I czytanie * Mdr 3, 1-6. 9
Bóg przyjął wybranych jak całopalną ofiarę
Dusze sprawiedliwych są w ręku Boga i nie dosięgnie ich męka. Zdało się oczom głupich, że pomarli, zejście ich poczytano za nieszczęście i odejście od nas za unicestwienie, a oni trwają w pokoju. Choć nawet w ludzkim rozumieniu doznali kaźni, nadzieja ich pełna jest nieśmiertelności. Po nieznacznym skarceniu dostąpią dóbr wielkich, Bóg ich bowiem doświadczył i znalazł ich godnymi siebie. Doświadczył ich jak złoto w tyglu i przyjął ich jak całopalną ofiarę. Ci, którzy Mu zaufali, zrozumieją prawdę, wierni w miłości będą przy Nim trwali: łaska bowiem i miłosierdzie dla Jego wybranych.
Psalm responsoryjny * Ps 103, 8. 10. 13-18
Zbawienie prawych pochodzi od Pana
Miłosierny jest Pan i łaskawy, *
nieskory do gniewu i bardzo cierpliwy.
Nie postępuje z nami według naszych grzechów *
ani według win naszych nam nie odpłaca.
Jak ojciec lituje się nad dziećmi, *
tak Pan się lituje nad tymi, którzy się Go boją.
Wie On, z czegośmy powstali, *
pamięta, że jesteśmy prochem.
Dni człowieka są jak trawa, *
kwitnie jak kwiat na polu.
Wystarczy, że wiatr go muśnie, już znika *
i wszelki ślad po nim ginie.
Łaska zaś Boga jest wieczna dla Jego wyznawców, *
a Jego sprawiedliwość nad ich potomstwem,
nad wszystkimi, którzy strzegą Jego przymierza *
i pamiętają, by spełniać Jego przykazania.
II czytanie * 2 Kor 4, 14 – 5, 1
To, co widzialne, przemija, to, co niewidzialne, trwa wiecznie
Bracia: Jesteśmy przekonani, że Ten, który wskrzesił Jezusa, z Jezusem przywróci życie także nam i stawi nas przed sobą razem z wami. Wszystko to bowiem dla was, ażeby w pełni obfitująca łaska zwiększyła chwałę Bożą przez dziękczynienie wielu. Dlatego to nie poddajemy się zwątpieniu, chociaż bowiem niszczeje ten człowiek zewnętrzny, to jednak ten, który jest wewnątrz, odnawia się z dnia na dzień.
Niewielkie bowiem utrapienia nasze obecnego czasu gotują bezmiar chwały przyszłego wieku dla nas, którzy się wpatrujemy nie w to, co widzialne, lecz w to, co niewidzialne. To bowiem, co widzialne, przemija, to zaś, co niewidzialne, trwa wiecznie. Wiemy bowiem, że jeśli nawet zniszczeje nasz przybytek doczesnego zamieszkania, będziemy mieli mieszkanie od Boga, dom nie ręką uczyniony, lecz wiecznie trwały w niebie.
Aklamacja przed Ewangelią *
To jest wolą Ojca mego,
aby każdy, kto wierzy w Syna,
miał życie wieczne,
a Ja go wskrzeszę w dniu ostatecznym.
Ewangelia * J 14, 1-6
W domu Ojca jest mieszkań wiele
Jezus powiedział do swoich uczniów: "Niech się nie trwoży serce wasze. Wierzycie w Boga? I we Mnie wierzcie. W domu Ojca mego jest mieszkań wiele. Gdyby tak nie było, to bym wam powiedział. Idę przecież przygotować wam miejsce. A gdy odejdę i przygotuję wam miejsce, przyjdę powtórnie i zabiorę was do siebie, abyście i wy byli tam, gdzie Ja jestem. Znacie drogę, dokąd Ja idę". Odezwał się do Niego Tomasz: "Panie, nie wiemy, dokąd idziesz. Jak więc możemy znać drogę?" Odpowiedział mu Jezus: "Ja jestem drogą i prawdą, i życiem. Nikt nie przychodzi do Ojca inaczej jak tylko przeze Mnie".
Modlitwy mszalne
Kolekta
Boże, Ty sprawiłeś, że Twój Syn zwyciężył śmierć i wstąpił do nieba, † daj wszystkim wiernym zmarłym udział w Jego zwycięstwie nad śmiercią, * aby mogli na wieki oglądać Ciebie, swojego Stwórcę i Odkupiciela. Przez naszego Pana Jezusa Chrystusa, Twojego Syna, † który z Tobą żyje i króluje w jedności Ducha Świętego, * Bóg, przez wszystkie wieki wieków. Amen.
Modlitwa nad darami
Panie, nasz Boże, przyjmij łaskawie Ofiarę, którą składamy za wszystkich zmarłych spoczywających w Chrystusie, † i spraw, aby mocą tej eucharystycznej Ofiary wyzwoleni z więzów śmierci * mieli udział w życiu wiecznym. Przez Chrystusa, Pana naszego. Amen.
Prefacje o zmarłych (nr 86-90)
Modlitwa po Komunii
Boże, nasz Ojcze, przez tę Ofiarę okaż wielkie miłosierdzie wszystkim wiernym zmarłym, † których obdarzyłeś łaską chrztu świętego, * i daj im pełnię wiecznej radości. Przez Chrystusa, Pana naszego. Amen.
Odpust za zmarłych
Wierni, którzy nawiedzą kościół lub kaplicę publiczną w dniu Wszystkich Świętych i w Dzień Zaduszny, mogą dostąpić łaski odpustu zupełnego, który może być ofiarowany tylko za zmarłych. Ten odpust można zyskać tylko jeden raz w ciągu dnia. W czasie nawiedzenia świątyni należy odmówić "Ojcze nasz" i "Wierzę" oraz wypełnić inne warunki, jak spowiedź sakramentalna, Komunia św. i modlitwa według intencji Ojca Świętego.
Wierni, którzy pobożnie nawiedzą cmentarz i przynajmniej w myśli pomodlą się za zmarłych, zyskują odpust, który może być ofiarowany za dusze w czyśćcu cierpiące; odpust ten w dniach od 1 do 8 listopada (włącznie) jest zupełny, w inne dni roku cząstkowy.
Enchiridion indulgentiarum (1999). 29,1.
Komentarze liturgiczne
Zanim zmartwychwstaną w dniu wyznaczonym przez Ojca Niebieskiego, zmartwychwstają w pewien sposób w dniu naznaczonym przez świętą liturgię w sercach i w świadomości naszej, i na znak tego jakiegoś symbolicznego zmartwychwstania w ludzkiej pamięci zapalają żyjący bracia i siostry - światło.
bp Jan Pietraszko, 2.11.1976.
Czym jest wieczność, wiedzą tylko umarli: nasi bracia starsi w śmierci. Ci, którzy przeszli już na inną płaszczyznę bytu. Wyszedłszy bowiem z aktualnej rzeczywistości materii, nie podlegają już kategorii czasu. Oni - wiedzą, lecz milczą. Ich życie złożone jest z Chrystusem w Bogu, jak i nasze życie; lecz wyprzedzili nas w śmierci i tajemnica wieczności jest wspólną tajemnicą Bogi i umarłych, a przecież żyjących.
Nam zaś wypada poczekać. Nie musimy wszystkiego wiedzieć od razu i już dziś. Naprawdę nie musimy. Zresztą i nasi umarli też czekają na nowy przemieniony świat i cel zmartwychwstanie (...)
Znamy czas i przemijanie. Wiemy, jak wiele smutku jest w przemijaniu: w tym, że ciała więdną i parcieją, że radość przemija, że pamięć gaśnie, że nie ma na ziemi siły, która wróciłaby niegdysiejsze słońce (...)
Samo przemijanie związane z nieubłaganym przemijaniem czasu ma też w sobie wielkie bogactwo. Świat byłby przecież nieopisanie ubogi, gdyby nie było świtów, zmierzchów i nocy, deszczu i słońca, burzy i ciszy południa, błękitnych cieni na śniegu, a także purpury i złota drzew jesieni. To jest przecież piękne i dobre.
T.Żychiewicz, Credo, Kalwaria, s. 148n
Skoro Chrystus zmartwychwstał, to i my zmartwychwstaniemy, bo "Chrystus zmartwychwstał jako pierwszy spośród tych, co pomarli". To kamień węgielny naszej wiary i nadziei. Czy ta prawda wpływa jakoś na nasze życie, czy jest tylko bardziej lub mniej akceptowaną teorią? Czy łagodzi nasz ból po stracie bliskich? Miłość przekracza granice śmierci, a Jezus pragnie, abyśmy bez trwogi myśleli o życiu przyszłym. Bądźmy hojni dla naszych zmarłych, módlmy się często za nich. Złączmy się w tej Eucharystii z Jezusem Chrystusem, bo On chce obdarować swymi łaskami i nas, i tych, za których się modlimy.
Zofia Jasińska, "Oremus" 11/1997, s. 10.